Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja usvojilo je Pravilnik o kategorizaciji i rangiranju naučnih časopisa, koji je stupio na snagu 8. januara 2021. godine. U cilju poboljšanja kvaliteta domaćeg naučnog periodičnog izdavaštva, u okviru Pravilnika se nalazi i Prilog 1 koji detaljno opisuje uslove za uređivanje naučnih časopisa.

PRILOG 1

USLOVI ZA UREĐIVANjE NAUČNIH ČASOPISA

I. Naučni časopis

Domaći naučni časopis (u daljem tekstu: časopis) treba da sadrži sledeće elemente:

Naslov časopisa

Naslov je po pravilu, trajna odrednica časopisa. Treba da što tačnije opisuje tematiku objavljivanih sadržaja. Ako tematika nije prepoznatljiva na osnovu naslova, časopis treba da ima podnaslov kojim se jasno određuje naučna oblast, uža naučna oblast ili ITM oblast, odnosno oblasti koju časopis pretežno obuhvata. Ako časopis izlazi u okviru serije, naslov obuhvata i naslov serije.

Časopis može imati skraćeni naslov i naslov na stranom jeziku. Ovi naslovi utvrđuju se i evidentiraju prilikom dodele ISSN-a. Skraćeni naslov se utvrđuje u skladu s odgovarajućim međunarodnim standardom. Prilikom prevoda naslova na strani jezik vodi se računa o tome da naslov ne bude istovetan naslovu nekog postojećeg inostranog časopisa.

Naslov časopisa menja se samo u slučaju preke potrebe. Promena se uvodi od prvog broja određenog godišta, s tim da se prethodni naslov na istaknutom mestu navodi najmanje još godinu dana.

Naslov časopisa ispisuje se uvek u istom tipografskom obliku, na istom mestu u svesci.

Međunarodni standardni broj serijske publikacije (ISSN)

Časopis ima ISSN kao trajnu i jednoznačnu oznaku, u skladu sa zakonom kojim se uređuje izdavačka delatnost. Ako časopis ima paralelni elektronski oblik, dodeljuje mu se zaseban ISSN (e-ISSN). Narodna biblioteka Srbije dodeljuje nacionalni ISSN broj. ISSN se ispisuje na istaknutom mestu u svakoj objavljenoj svesci, po mogućstvu u gornjem desnom uglu korica.

Međunarodni standardni broj časopisa – Univerzalna decimalna klasifikacija (UDK)

UDK broj časopisa označava oblast i naučne grane kojima se bavi časopis. On se ispisuje na istaknutom mestu u svakoj objavljenoj svesci, najčešće uz ISSN broj.

Učestalost objavljivanja, označavanje svezaka i stranica

Broj svezaka koji se izdaje godišnje utvrđuje se prilikom dodele ISSN-a i CIP katalogizacije, po mogućstvu uz naznaku meseca objavljivanja, i navodi u svakoj svesci u impresumu ili na drugom istaknutom mestu.

Pravovremeno izdavanje svezaka u skladu s predviđenom periodičnošću je osnovna obaveza izdavača, odnosno uredništva. Izdavanje dvobroja može se smatrati redovnim izlaženjem u jednom volumenu, odnosno jednom u godinu dana. Promena periodičnosti mora se evidentirati obnavljanjem katalogizacije, tj. izradom novog kataloškog zapisa CIP.

Pravovremenost se prati i utvrđuje na osnovu datuma polaganja svake objavljene sveske časopisa u Repozitorijum Narodne biblioteke Srbije, u skladu s periodičnošću objavljivanja svakog pojedinačnog časopisa. Evidencija o polaganju javno je dostupna na internetu.

Svi članci se objavljuju u okviru redovnih svezaka. Redovne sveske mogu biti tematskog karaktera. Vanredni, dopunski i specijalni brojevi mogu se smatrati sastavnim delom volumena časopisa, samo ukoliko su prošli proceduru predviđenu za redovno izdavanje časopisa.

Brojčane oznake volumena (godišta) časopisa treba da rastu kontinuirano. Kontinuitet se ne sme narušiti ni u slučaju prekida u izdavanju časopisa.

Sveske se označavaju redom prema predviđenoj dinamici izlaženja. Po pravilu, redni broj 1 dodeljuje se prvoj svesci svakog novog volumena. Sveske se označavaju po pravilu arapskim brojevima, osim ukoliko je to u neskladu s tradicijom institucije koja čuva naučnu i tehnološku baštinu Republike Srbije (nacionalni univerziteti, nacionalni instituti, SANU, Matica srpska).

Brojčana oznaka strana počinje od prve strane teksta prvog članka i nastavlja se kroz sve priloge jednog volumena. Korice, naslovna strana, sadržaj i oglasi ne ostraničavaju se.

Izdavač časopisa

Izdavač časopisa može biti naučnoistraživačka organizacija (NIO), naučno društvo, kao i institucija sa delatnošću od značaja za nauku u suizdavaštvu sa naučnoistraživačkom organizacijom. U društveno-humanističkim naukama, izdavač ili suizdavač tradicionalno je i institucija kulture (muzej, arhiv i sl.).

Urednik naučnog časopisa mora da ima naučno, odnosno nastavno zvanje.

Ako je izdavača više, navodi se prvi, odnosno izvršni izdavač, a ostali se navode kao suizdavači. Ako je izdavač samo jedna NIO (univerzitet, fakultet ili institut, SANU, Matica srpska), neophodno je da broj članova uredništva izvan NIO bude najmanje polovina od broja članova uredništva, kao i da broj recenzenata izvan NIO kao izdavača, bude najmanje trećina u odnosu na jedan volumen, odnosno na godišnjem nivou.

Izdavač časopisa navodi se u svakoj objavljenoj svesci u impresumu.

Naučna politika časopisa

Izdavač i uredništvo na posebnoj stranici teksta jasno naznačavaju naučnu politiku časopisa – naučno polje kojem časopis pretežno pripada, tipove istraživanja koje neguje (internacionalne/identitetske nauke), naučne oblasti i uže naučne oblasti kojima je posvećen, društvenu, državnu i kulturnu ulogu časopisa, kao i druga pitanja koja definišu opšti naučni i društveni karakter časopisa i tematske, teorijske i metodološke smernice za objavljivanje radova u njemu.

Sadržaj sveske

U sadržaju sveske daje se puni naslov svakog priloga, ime i prezime autora i početna i završna stranica priloga. Sadržaj može da ima rubrike. Naslovi rubrika ne mogu biti zamena za obaveznu kategorizaciju članaka, koji se kategorišu svaki ponaosob (npr. originalni naučni članak, pregledni rad i sl.).

Prilozi nenaučnog karaktera, koji se u sistemu vrednovanja prema propisima kojima se uređuje naučnoistraživačka delatnost ne smatraju naučnim rezultatom i koji ne moraju biti uređivani u skladu s ovim pravilnikom, mogu se navoditi u sadržaju, ali treba da budu jasno obeleženi prigodnim naslovom.

Za časopise koji se objavljuju dvojezično, sadržaj se daje na oba jezika.

Sadržaj sveske, po pravilu, daje se na prvoj, odnosno prvim stranama sveske.

Impresum

Impresum se daje u svakoj svesci časopisa, na istom istaknutom mestu i sadrži:

1) naziv izdavača;

2) imena, funkcije, kao i naziv i sedište ustanove u kojoj su zaposleni članovi uredništva (afilijacija);

3) kontakt podatke uredništva: adresu, e-adresu, faks i telefonski broj;

4) imena i afilijacije članova izdavačkog saveta;

5) imena osoba zaduženih za jezičku redakciju (lektora, korektora i eventualno prevodioca);

6) štampariju, mesto štampanja i tiraž;

7) naziv i internet adresu (URL) baze podataka u kojoj su članci dostupni u vidu punog teksta (opciono);

8) nazive sekundarnih publikacija (bibliografskih baza) koje indeksiraju časopis;

9) nazive institucija koje finansijski pomažu izdavanje časopisa;

10) način pretplate i cenu (opciono).

Članovi uredništva i izdavačkog saveta mogu se navoditi i izdvojeno, na nekom drugom stalnom i istaknutom mestu.

Podaci o časopisu daju se u svakoj objavljenoj svesci. Moguće izmene unose se u prvom broju određenog godišta.

Kataloški zapis (CIP)

Kataloški zapis obuhvata osnovne bibliografske podatke o časopisu. Izrađuje se prilikom uvođenja časopisa u bibliotečku evidenciju, u Narodnoj biblioteci Srbije, a za časopise čiji izdavač ima sedište u AP Vojvodini, u Biblioteci Matice srpske. U slučaju promene nekog podatka iz kataloškog zapisa, katalogizaciju treba obnoviti.

CIP se ispisuje u svakoj objavljenoj svesci, na istaknut način (u posebnom okviru), po pravilu na poslednjoj stranici.

Način objavljivanja

Časopis se može objavljivati u štampanom obliku, elektronskom obliku ili u oba oblika istovremeno. Elektronski časopis, kao i elektronska forma časopisa koji istovremeno izlazi u štampanom obliku, mora imati zaseban ISSN (e-ISSN). Arhive punih tekstova u kojima se članci nude u obliku koji je tipografski veran originalu (u PDF formatu) ne smatraju se elektronskim oblikom časopisa.

Uputstvo autorima

Uputstvo autorima sadrži detaljne zahteve o načinu oblikovanja članaka i slanja, odnosno prijema rukopisa. Zahtevima se utvrđuje dužina rukopisa, struktura članka (odeljci), format tabelarnih i grafičkih prikaza, prenos autorskih prava na časopis i sl. Posebno se utvrđuje jedinstven način citiranja. Odabrani format citiranja opisuje se detaljno uz navođenje primera za svaku vrstu citiranog izvora.

Detaljno uputstvo autorima o načinu pripreme članka objavljuje se u najmanje jednom broju časopisa godišnje. Skraćena verzija uputstva objavljuje se u svakoj svesci, uz naznaku mesta objavljivanja detaljnog uputstva.

Za časopise u elektronskom obliku potrebno je dati detaljno uputstvo autorima na istaknutom mestu u svakom broju časopisa.

Uputstvo obavezno sadrži i deo kojim se ukazuje na obavezu poštovanja naučnih i etičkih principa i pravila prilikom pripreme i izdavanja članka, u skladu sa međunarodnim standardima.

II. Članak

Članak u časopisu mora biti opremljen na standardan način. Sastavni delovi opreme članka daju se na prvoj stranici članka, izuzev kada je drugačije određeno.

Naslov

Naslov treba da što vernije opiše sadržaj članka. U interesu je časopisa i autora da se koriste reči prikladne za indeksiranje i pretraživanje. Ako takvih reči nema u naslovu, poželjno je da se naslovu pridoda podnaslov.

Tekući naslov

Tekući naslov se ispisuje u zaglavlju svake stranice članka radi lakše identifikacije, posebno kopija članaka u elektronskom obliku.

Ime autora

Navodi se puno ime i prezime (svih) autora. Imena i prezimena domaćih autora uvek se ispisuju u originalnom obliku (sa srpskim dijakritičkim znakovima, dijakritičkim znakovima pisama svetskih jezika ili dijakritičkim znakovima pisama nacionalnih manjina i etničkih grupa), nezavisno od jezika rada.

Naziv ustanove autora (afilijacija)

Navodi se pun (zvanični) naziv i sedište ustanove u kojoj je autor zaposlen, a eventualno i naziv ustanove u kojoj je autor obavio istraživanje. Samostalni istraživači i autori kojima naučnoistraživački rad nije primarna profesija takođe naznačavaju svoj status. U složenim organizacijama navodi se ukupna hijerarhija te organizacije (od punog registrovanog naziva do unutrašnje organizacione jedinice). U hijerarhiji organizacija bar jedna mora biti pravno lice. Ako je autora više, a neki potiču iz iste ustanove, mora se, posebnim oznakama ili na drugi način, naznačiti iz koje od navedenih ustanova potiče svaki.

Funkcija i zvanje autora se ne navode.

Kontakt podaci

Ako je autora više, po pravilu se daje samo adresa jednog autora, zaduženog za komunikaciju tim povodom.

Identifikator digitalnog objekta (DOI)

U časopisima koji su uključeni u međunarodni sistem unakrsnog referisanja (CrossRef), člancima se dodeljuje posebna brojčana oznaka (Digital Object Identifier, DOI), neposredno pred objavljivanje sveske.

DOI se ispisuje na početnoj strani članka na stalnom istaknutom mestu.

Kategorija (tip) članka

Kategorizacija članaka obaveza je uredništva. Kategoriju članka mogu predlagati recenzenti i članovi uredništva, odnosno urednici rubrika, ali odgovornost za kategorizaciju snosi isključivo glavni urednik.

Članci u časopisima se razvrstavaju u sledeće kategorije:

Naučni članci:

1) originalan/izvorni naučni rad (rad u kome se iznose prethodno neobjavljivani rezultati sopstvenih istraživanja naučnim metodom);

2) pregledni rad (rad koji sadrži originalan, detaljan i kritički prikaz istraživačkog problema ili područja u kome je autor ostvario određeni doprinos);

3) kratko ili prethodno saopštenje (originalni naučni rad punog formata, ali manjeg obima ili preliminarnog karaktera).

4) naučna kritika, odnosno polemika (rasprava na određenu naučnu temu zasnovana isključivo na naučnoj argumentaciji i korišćenjem naučne metodologije) i osvrti.

Naučni rad u časopisu može imati oblik monografske studije, kao i kritičkog izdanja naučne građe (istorijsko-arhivske, leksikografske, bibliografske, pregleda podataka i sl.), dotad nepoznate ili nedovoljno pristupačne za naučna istraživanja.

Radovi klasifikovani kao naučni moraju imati bar dve pozitivne recenzije. U časopisima u kojima se objavljuju i prilozi vannaučnog karaktera, naučni članci treba da budu grupisani i jasno izdvojeni u prvom delu sveske.

Stručni članci:

1) stručni rad (prilog u kome se nude iskustva korisna za unapređenje profesionalne prakse, ali koja nisu nužno zasnovana na naučnom metodu);

2) informativni prilog (uvodnik, komentar i sl.);

3) prikaz (knjige, računarskog programa, slučaja, naučnog događaja i sl.);

4) stručna kritika, odnosno polemika i osvrti.

Jezik rada

Jezik rada, u skladu sa ustavom i zakonom, može biti srpski, jezik nacionalne manjine ili etničke grupe Republike Srbije, neki od svetskih ili slovenskih jezika (u naučnoj oblasti jezika i književnosti), odnosno jezici koji su u upotrebi u međunarodnoj komunikaciji u datoj naučnoj oblasti. Ukoliko je jezik rada srpski, slovenski, neki od svetskih jezika ili neki drugi jezik koji je u upotrebi u domaćoj ili međunarodnoj komunikaciji

u datoj naučnoj oblasti, a koji nije engleski, naslov i apstrakt obavezni su na engleskom jeziku.

Sažetak ili apstrakt

Sažetak (apstrakt) je kratak informativan prikaz sadržaja članka koji čitaocu omogućava da brzo i tačno oceni njegovu relevantnost. U interesu je uredništava i autora da sažeci sadrže termine koji se često koriste za indeksiranje i pretragu članaka.

Sastavni delovi sažetka su cilj istraživanja, metodi, rezultati i zaključak. U humanističkim i društvenim naukama, sažetak tradicionalno sadrži i druge elemente, u skladu s naučnom baštinom koju časopis neguje (nacionalni, regionalni, kulturni kontekst, društveni smisao istraživanja, državni značaj istraživanja i sl.)

Precizne instrukcije za izradu sažetaka, odnosno rezimea daju se u uputstvu autorima o načinu pripreme članka.

Sažetak može biti na srpskom, jeziku nacionalne manjine i etničke grupe, engleskom, nekom od svetskih jezika ili na nekom slovenskom jeziku (posebno u naučnoj oblasti jezika i književnosti). Ukoliko jezik rada nije engleski, naslov ispred sažetka i sažetak obavezni su na engleskom jeziku.

Za sažetke na stranim jezicima mora se obezbediti kvalifikovana lektura, odnosno gramatička i pravopisna ispravnost.

Ključne reči

Ključne reči su termini ili sintagme koje tematski, teorijski, metodološki, disciplinarno, subdisciplinarno i na druge relevantne načine upućuju na sadržaj članka za potrebe indeksiranja i pretraživanja. U principu, treba ih dodeljivati s osloncem na neki međunarodni izvor (popis, rečnik ili tezaurus) koji je najšire prihvaćen ili unutar date naučne oblasti (npr. u oblasti medicine Medical Subject Headings) ili u nauci uopšte (npr. lista ključnih reči Web of Science). U identitetskim naukama ključne reči odražavaju i potrebu očuvanja kulturne, naučne i tehnološke baštine Republike Srbije.

Ključne reči daju se neposredno nakon sažetaka i na jeziku sažetka.

Datum prihvatanja članka

Datum kada je uredništvo primilo članak, datum kada je uredništvo konačno prihvatilo članak za objavljivanje, kao i datumi kada su u međuvremenu dostavljene eventualne ispravke rukopisa, navode se hronološkim redosledom, uvek na istom mestu, u skladu s tradicijom časopisa.

Zahvalnica

Naziv i broj projekta finansiranih iz budžeta, odnosno naziv programa u okviru koga je članak nastao, kao i naziv naučnoistraživačke organizacije

i ministarstva koje je finansiralo projekat ili program, navodi se u posebnoj napomeni na stalnom mestu, po pravilu nakon zaključka, a pre literature.

Zahvalnice mogu da sadrže i druge elemente.

Prethodne verzije rada

Ako je članak u prethodnoj verziji bio izložen na skupu u vidu usmenog saopštenja (pod istim ili sličnim naslovom), podatak o tome treba da bude naveden u posebnoj napomeni, po pravilu pri dnu prve strane članka. Rad koji je već objavljen u nekom časopisu ne može se objaviti u drugom časopisu, ni pod sličnim naslovom i u izmenjenom obliku, u smislu vrednovanja naučnoistraživačkih rezultata.

Podrazumeva se da su autori vlasni da rezultate svojih istraživanja objave za onoliko publika i na onoliko jezika koliko oni lično i uredništva časopisa u kojima objavljuju nađu da je relevantno, dokle god samo jedan od tih rezultata prijavljuju za vrednovanje u smislu Pravilnika o postupku, načinu vrednovanja i kvantitativnom iskazivanju naučnoistraživačkih rezultata istraživanja (ili drugog takvog pravilnika koji bi ga mogao zameniti).

Tabelarni i grafički prikazi

Tabelarni i grafički prikazi treba da budu dati na jednoobrazan način, u skladu s odabranim disciplinarnim standardom opremanja članaka.

Navođenje (citiranje) u tekstu

Način pozivanja na izvore u okviru članka mora biti jednak u svim radovima objavljenim u određenom časopisu. Uredništvo se po pravilu odlučuje za onaj sistem citiranja (navođenjem autora ili rednih brojeva referenci iz odeljka Literatura) koji je preovlađujući u oblasti nauke kojoj pripada tematika časopisa. U polju društvenih odn. humanističkih nauka uredništvo vodi računa o tradiciji objavljivanja srpske i druge periodike u Republici Srbiji, s ciljem očuvanja naučne i tehnološke baštine kao dela kulturne baštine. Sistem navođenja detaljno se opisuje u uputstvu autorima.

Napomene (fusnote)

Napomene se daju pri dnu strane u kojoj se nalazi komentarisani deo teksta. Mogu sadržati manje važne detalje, dopunska objašnjenja, naznake o korišćenim izvorima (npr. naučnoj građi, priručnicima itd.), ali ne mogu biti zamena za citiranu literaturu, osim u društvenim odnosno humanističkim naukama, u kojima postoji nezavisna tradicija citiranja.

Lista referenci (literatura)

Citirana literatura obuhvata po pravilu bibliografske izvore (članke, monografije i sl.) i daje se isključivo u zasebnom odeljku članka, u vidu

liste referenci, osim u smislu definisanom prethodnim članom. Reference se navode na dosledan način, redosledom koji zavisi od standarda navođenja u tekstu, a koji je preciziran uputstvom autorima. Reference se ne prevode na jezik rada. Naslovi citiranih domaćih časopisa daju se u originalnom, punom ili skraćenom, ali nikako u prevedenom obliku.

Sastavni delovi referenci (autorska imena, naslov rada, izvor itd.) navode se u svim člancima objavljenim u časopisu na isti način, u skladu sa usvojenom formom navođenja. Preporučljiva je upotreba punih formata referenci koje podržavaju vodeće međunarodne baze namenjene vrednovanju, osim za oblasti društvenih odnosno humanističkih nauka, u kojima nije poželjno da međunarodni standardi imaju primat pri određivanju forme naučnog rada.

Format ispisa referenci detaljno se opisuje u uputstvu autorima. Posebno se opisuje postupak citiranja dokumenata preuzetih s interneta. Nestandardno, nepotpuno ili nedosledno navođenje literature uzima se u sistemima vrednovanja časopisa kao dovoljan razlog za osporavanje naučnog statusa časopisa.

III. Urednička dokumentacija

Uredništvo vodi Registar prispelih radova, Arhivu izjava autora, Uputstvo recenzentima, Listu recenzenata i Registar recenzija.

Registar prispelih radova

U Registru prispelih radova vode se osnovni podaci o prijavljenim radovima i autorima. Navode se datumi prispeća rukopisa, ispravki rukopisa i odobravanja radova za objavljivanje. Registar se vodi u štampanom ili elektronskom obliku, kao unakrsna tabelarna datoteka. Registar predstavlja odgovornost uredništva, a ne NIO/izdavača niti Ministarstva.

Uputstvo recenzentima

Uputstvo recenzentima sadrži detaljne instrukcije o načinu vrednovanja rada. U uputstvu su naznačene dimenzije, odnosno osobine članka koje se ocenjuju i oblik ocenjivanja (kvantitativno ili opisno). Uputstvo sadrži i obrazac recenzije, s instrukcijama o načinu njegove popune.

U uputstvu se posebno naglašavaju obaveze recenzenata da ukažu na moguće povrede etičkih normi u radu.

U uputstvu se recenzenti obavezuju da naznače eventualni konflikt interesa pre nego što recenziraju rukopis.

Svaki naučni rad ocenjuju barem dva recenzenta u naučnom odn. nastavnom zvanju, izuzev u slučajevima kada je neophodno pribaviti i mišljenje nadležne odn. zainteresovane institucije u režimu otvorenog vrednovanja. Recenzentima se ne otkriva identitet autora i obratno, izuzev onda kada obe

strane izraze spremnost na neposrednu komunikaciju ili ukoliko je uredništvo, u skladu s tradicijom časopisa ili međunarodnim standardima naučne komunikacije u određenoj naučnoj oblasti, odlučilo da primeni neki drugi tip recenziranja (npr. otvoreno vrednovanje).

Lista recenzenata

Lista recenzenata sadrži imena, afilijacije i zvanja svih recenzenata. Urednička dokumentacija sadrži i pisma saglasnosti recenzenata. Uredništvo nastoji da što više recenzenata obezbedi iz inostranstva, kako bi se u odnosu na domaće autore izbegao sukob interesa, osim u identitetskim naukama, s obzirom na izrazitu disproporciju naučnih kompetencija i nacionalnog interesa u korist domaćih izdavača, urednika, recenzenata i autora.

Uredništva su dužna da obezbede liste recenzenata na javni uvid najmanje jedanput godišnje.

Registar recenzija

Registar recenzija je arhiva poverljive prirode koja sadrži sve recenzije u štampanom obliku, na odgovarajućem obrascu pripremljenom od strane uredništva.