Digitalni repozitorijum Narodne biblioteke Srbije

CC licence predstavljaju autorsko pravne ugovore i pružaju svima jednostavan i standardizovan način ustupanja autorskog ili srodnog prava i zadržavanje nekih prava. Na taj način, omogućeno je umnožavanje, prerada i unapređenje kvaliteta kreativnih sadržaja bez tradicionalnihograničenja. Svaki autor i nosilac autorskog ili srodnog prava može slobodno da izabere uslove pod kojima će licencirati delo CC licencom, odnosno uslove pod kojima će se to delo koristiti.

Postoje ukupno šest CC licenci:

1. Attribution (skraćeno CC BY) – u prevodu „Autorstvo”, predstavlja jednu od najfleksibilnijih licenci i dozvoljava korišćenje dela (distribuciju, remiks, preradu i komercijalno korišćenje dela) samo ukoliko se pravilno citira ime autora.
2. Attribution-ShareAlike (skraćeno CC BY-SA) – u prevodu „Autorstvo-Deliti pod istim uslovima”, kao što sam naziv kaže, za razliku od prethodne licence ova licenca dozvoljava korišćenje dela samo ukoliko se pravilno citira ime autora i ako se prerada licencira pod istim uslovima kao i originalni rad. Ovu licencu koristi projekat Vikipedija.
3. Attribution-NoDerivs (skraćeno CC BY-ND) – u prevodu „Autorstvo-Bez prerada”; ovu licencu karakteriše ove licence jeste da dozvoljava distribuciju, komercijalno i nekomercijalno korišćenje autorskog dela, ukoliko se pravilno citira ime autora, pod uslovom da se delo ne sme menjati.
4. Attribution-NonCommercial (skraćeno CC BY-NC) – u prevodu „Autorstvo- Nekomercijalno”, ova vrsta CC licence dozvoljava izmenu kao i korišćenje autorskog dela na nekomercijalan način, ukoliko se pravilno citira ime autora, dok prerada ne mora biti licencirana na isti način kao i originalni rad.
5. Attribution-NonCommercial-ShareAlike (skraćeno CC BY-NC-SA) – u prevodu „Autorstvo-Nekomercijalno-Deliti pod istim uslovima”; ova licenca predstvalja kombinaciju druge i četvrte licence, što znači da se delo sme prerađivati i koristiti u nekomercijalne svrhe, ukoliko se pravilno citira autor dela i ukoliko se prerada licencira na isti način kao i originalni rad.
6. Attribution-NonCommercial-NoDerivs (skraćeno CC BY-NC-ND) - u prevodu „Autorstvo-Nekomercijalno-Bez prerada”; ova licenca predstavlja kombinaciju treće i četvrte licence, i najrestriktivnija je od svih licenci jer je dozvoljeno samo preuzimanje i distribucija dela, sve dok se pravilno citira autor dela, ali izmena dela i komercijalno korišćenje nisu dozvoljeni.

Procedura odabira CC licence

Pre licenciranja treba obratiti pažnju na važne informacije i uslove licenciranja, kao što je činjenica da delo može licenciranti samo autor ili isključivi nosilac autorskog prava, dok se tuđa dela mogu licencirati samo uz pribavljenu saglasnost svih autora ili nosilaca prava. Ono na šta dalje treba obratiti pažnju jeste da se CC licence upotrebljavaju samo za dela koja su zaštićena zakonom, a s obzirom na to da zakon štiti samo način na koji su određene činjenice/ideje uređene ili izražene, same ideje nisu zaštićene i samim tim ne mogu biti licencirane CC licencom.

Procedura je jako jednostavna i laka za razumevanje. S obzirom na to da su CC licence besplatne za čitavu zajednicu, odnosno za sve izdavače i druge nosioce autorskih i srodnih prava, sve što je potrebno jeste da se konsultuje sajt Creative Commons organizacije (bilo američki bilo srpski) i da se u padajućem meniju Licenses (Licence) izabere opcija Choose a License (Izaberite licencu). Nakon ovog koraka potrebno je da se izaberu željene karakteristike licence, nakon čega dobijamo naziv i sliku izabrane licence. Sliku možemo sačuvati jednostavnim kopiranjem sa sajta (desni klik na sliku-Save Image As). Slika licence se može staviti na svaku PDF stranicu rada, ili se nosilac autorskih prava može operedeliti da napravi jednu posebnu stranu na kojoj će biti licenca. Ukoliko izdavač časopisa ima svoju veb stranicu i želi da na njoj postavi pod kojom licencom je određeno delo zaštićeno, to može uraditi korišćenjem koda koji se takođe dobija na stranici Creative Commons. Kod sadrži fotografiju licence sa standardizovanim propratnim tekstom i linkom ka kratkom opisu licence. Prilikom licenciranja treba precizirati šta se licencira, odnosno koji format dela je obuhvaćen CC licencom, da li je to tekst, zvuk, slika, video ili multimedija. Ukoliko se delo sastoji iz više formata (npr. tekst i fotografije), postoji mogućnost licenciranja samo jednog od formata, što treba naglasiti npr. “Sve fotografije su licencirane pod uslovima Creative Commons [unesite naziv] Licence.”

Slika 1: Link ka vrstama licenci i proceduri odabira

Slika 2: Odabir licence

Slika 3: Kopiranje koda licence za vebsajt

Slika 4: CC BY-NC-SA osnovni opis licence

Korisni linkovi:

Licence
Odabir licence